22/3/17

Η εξελικτική προσέγγιση της επίλυσης του Κυπριακού

ΕΙΝΑΙ ΑΜΦΙΒΟΛΟ ΕΩΣ ΑΔΥΝΑΤΟ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ Η ΚΥΠΡΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΥΠΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΛΥΣΗΣ
Συνένετευξη του Ανδρέα Θεοφάνους στον Νίκο Παπαδόπουλο
Το status quo στο Κυπριακό εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους, επειδή, όμως, ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας κατάστασης χειρότερης από το status quo από μια λύση όπως συζητείται σήμερα, πρέπει να επαναξιολογήσουμε τα δεδομένα και να δούμε πώς αντιμετωπίζονται τα διλήμματα, τονίζει ο καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους
«Είναι με αυτό το σκεπτικό που προκρίνω μια εξελικτική διαδικασία με συγκεκριμένο οδικό χάρτη, η οποία ταυτόχρονα θα υποβοηθήσει την περαιτέρω συζήτηση της ουσίας του Κυπριακού»
Το εξελικτικό μοντέλο στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, προς άρση των σημερινών αδιεξόδων αλλά και εκείνων που αναπόδραστα θα προκύψουν, όπως εκτιμά, εάν εφαρμοστεί το υπό συζήτησιν πλαίσιο λύσης, προτείνει ο Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Ανδρέας Θεοφάνους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αναλύσεις του δρος Θεοφάνους για το Κυπριακό, με επίκεντρο τη συγκεκριμένη πρόταση, την οποία αναλύει στη συνέντευξη που ακολουθεί, συζητιούνται διεθνώς, ακόμη και στην Τουρκία, όπου πολύ πρόσφατα δημοσιεύθηκε, στο Turkish Policy Quarterly, το άρθρο του με τίτλο «Revisiting the Cyprus Question and the Way Forward», στο οποίο προβαίνει σε μια ιστορική αναδρομή και ταυτόχρονα επεξηγεί, γιατί το υπό συζήτησιν μοντέλο λύσης δεν μπορεί να είναι βιώσιμο.

Έχετε καταθέσει μια εναλλακτική πρόταση για το Κυπριακό, η οποία συζητείται, ενώ σχετικές αναλύσεις σας έχουν δημοσιευθεί ακόμα και στην Τουρκία. Μπορείτε να αναφερθείτε στη φιλοσοφία αυτής της προσέγγισης;
Το αφήγημα των τελευταίων ετών ήταν ότι η οποιαδήποτε λύση του Κυπριακού στη βάση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας συνεπάγεται βελτίωση του status quo, καθώς και οικονομικά οφέλη. Η θέση αυτή δεν τεκμηριώνεται. Είναι αμφίβολο έως αδύνατο να λειτουργήσει η Κύπρος στην Ευρωζώνη με την εφαρμογή τού υπό συζήτησιν πλαισίου λύσης. Επιπρόσθετα, μοντέλα τα οποία στηρίζονται σε εθνοκοινοτικούς πυλώνες οδηγούν συνήθως σε δυσλειτουργία, τριβές και απογοητεύσεις. Ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα της Βοσνίας, του Λιβάνου, ακόμα και του Βελγίου.

Όλοι συμφωνούμε ότι το status quo εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Επειδή όμως ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας κατάστασης χειρότερης από το status quo από μια λύση όπως συζητείται σήμερα, πρέπει να επαναξιολογήσουμε τα δεδομένα και να δούμε πώς αντιμετωπίζονται τα διλήμματα. Είναι με αυτό το σκεπτικό που προκρίνω μια εξελικτική διαδικασία με συγκεκριμένο οδικό χάρτη, η οποία ταυτόχρονα θα υποβοηθήσει την περαιτέρω συζήτηση της ουσίας του Κυπριακού.

Θεωρώ σημαντικό ότι φιλοξενήθηκε κείμενό μου κατόπιν πρόσκλησης στο Turkish Policy Quarterly, με τίτλο «Revisiting the Cyprus Question and the Way Forward», στο οποίο προβαίνω σε μια ιστορική αναδρομή και ταυτόχρονα επεξηγώ, γιατί το υπό συζήτησιν μοντέλο δεν μπορεί να είναι βιώσιμο, ενώ παράλληλα καταθέτω τις θέσεις μου για το μέλλον. Τελικά, μια ομοσπονδιακή διευθέτηση μπορεί να είναι βιώσιμη, εάν καλλιεργηθεί μια κουλτούρα που να ενθαρρύνει ένα ελάχιστο πλαίσιο κοινών στόχων μεταξύ των δύο κοινοτήτων.

Οι πυλώνες της εξελικτικής διαδικασίας

Θα μπορούσατε να επεκταθείτε και σε συγκεκριμένους άξονες, όπως τους έχετε παρουσιάσει και σε διάφορα ακροατήρια;


Υπογραμμίζω ότι για πρώτη φορά παρουσιάστηκε η πρόταση για εξελικτική προσέγγιση στις 28 Νοεμβρίου σε εκδήλωση του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, η οποία δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο 2016, ως Κείμενο Πολιτικής με τίτλο «Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και η Εναλλακτική Πρόταση», από τους Ανδρέα Θεοφάνους, Σωτήρη Κάττο και Κωνσταντίνο Μαυροειδή. Η θέση για εξελικτική προσέγγιση ενισχύεται από το γεγονός ότι στην περίπτωση λύσης είναι αδύνατο σε 24 ώρες να πάμε από μια κατάσταση πραγμάτων σε άλλη, επειδή υπάρχουν ξεχωριστά αφηγήματα, παραστάσεις, αξιακά συστήματα, καθώς και διαφορετικά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα. Οι βασικοί πυλώνες είναι οι εξής:

(i) Μετατροπή των περιοχών υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση σε Περιφέρεια/Region της ΕΕ με εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου και στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου (δηλαδή η αναστολή του Πρωτοκόλλου 10). Είναι σημαντικό να αναλάβει και η ΕΕ τις ευθύνες της στη διαδικασία εναρμόνισης των κατεχόμενων εδαφών της Κύπρου με το κοινοτικό κεκτημένο.
(ii) Σταδιακή επιστροφή εδαφών υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση, αρχίζοντας από την Αμμόχωστο και τη νεκρή ζώνη, σταδιακή εφαρμογή των τεσσάρων βασικών ελευθεριών όλων των νόμιμων κατοίκων της Κύπρου, καθώς και σταδιακή εφαρμογή των υποχρεώσεων της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
(iii) Ομαλοποίηση των σχέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Τουρκία - και άμεση έναρξη συζητήσεων για ενεργειακά ζητήματα, καθώς και άλλα θέματα.
(iv) Δημιουργία οδικού χάρτη για τα επόμενα βήματα, καθώς και κατευθυντήριων γραμμών για ένα ομοσπονδιακό πολίτευμα ως αποτέλεσμα σύνθεσης: Η ουσία είναι να εμβολιασθεί και να τροποποιηθεί το σύνταγμα του 1960, που στηρίζεται στη συναινετική δημοκρατία (consociational democracy) με στοιχεία ενός ενοποιητικού (integrationalist) ομοσπονδιακού μοντέλου.
(v) Η Τουρκία πρέπει να αναλάβει τις υποχρεώσεις της. Υπενθυμίζεται ότι όταν η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974, προέβαλε τη θέση ότι στόχος της ήταν η αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και η προστασία της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Πρώτα ουσιαστικά βήματα πρέπει να είναι ο τερματισμός του εποικισμού και η έναρξη της αποχώρησης των στρατευμάτων κατοχής.
(vi) Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να ενεργοποιηθεί σε όλα τα επίπεδα: Μεταξύ άλλων, είναι επιτακτικό να έχει αφήγημα και να μπορεί να το προωθήσει αποτελεσματικά.
(vii) Η οποιαδήποτε λύση πρέπει να είναι το προϊόν εθελοντικής συμφωνίας μεταξύ των δύο πλευρών στην Κύπρο. Η εξελικτική προσέγγιση θα δώσει τον απαιτούμενο χρόνο για τη σταδιακή ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ των δύο κοινοτήτων και τη σφυρηλάτηση της έννοιας του ενός ενοποιητικού ομοσπονδιακού, αδιαίρετου κράτους. Στην περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό, θα πρέπει να αναζητηθούν άλλοι τρόποι που να εξασφαλίσουν την ειρήνη και την ασφάλεια στο πλαίσιο της συμμετοχής ολόκληρης της Κύπρου στην ΕΕ, δεδομένο που έχει διασφαλισθεί με την ένταξη το 2004.

Τα ζητήματα αυτά μπορούν να τύχουν περαιτέρω επεξεργασίας και ταυτόχρονα να εμπλουτισθούν ακόμη περισσότερο. Επαναλαμβάνω ότι η διαδικασία αυτή είναι δυνατό να ενισχύσει την προοπτική ενός ενοποιητικού ομοσπονδιακού μοντέλου.

Επιδείνωση του status quo με αυτήν τη λύση

Συνδυάζετε στις αναλύσεις σας για το Κυπριακό όλους τους παράγοντες που προσδιορίζουν ένα ιστορικό πρόβλημα: πολιτικούς, οικονομικούς, γεωπολιτικούς, στρατηγικούς, στρατιωτικούς, ενεργειακούς, πληθυσμιακούς, ψυχολογικούς κ.ά. Με αυτά τα δεδομένα, πόσο εφικτή θεωρείτε την επίτευξη λύσης στο Κυπριακό και πόσο βιώσιμη και λειτουργική, σε περίπτωση που επέλθει;


Πολύ φοβάμαι ότι λύση στη βάση του υφιστάμενου πλαισίου διαπραγμάτευσης θα οδηγήσει σε επιδείνωση του status quo. Πέραν τούτου, θα επέλθει και ένας νέος εθνικός διχασμός. Είναι γι’ αυτό που θεωρώ απαραίτητο να εμβολιασθεί το υφιστάμενο πλαίσιο διαπραγμάτευσης με μια φιλοσοφία που να προκρίνει ένα ελάχιστο πλαίσιο κοινών στόχων. Ταυτόχρονα, επειδή αυτό δεν μπορεί να γίνει σε 24 ώρες, θεωρώ απαραίτητη μια εξελικτική πορεία. Εν κατακλείδι, η επιδίωξη πρέπει να είναι μια διευθέτηση που να μπορεί να έχει σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας.

Νέο ασταθές περιβάλλον

Πώς αξιολογείτε τις συντελούμενες εξελίξεις στην περιοχή, υπό το φως των ευρύτερων γεωπολιτικών ανακατατάξεων; Και πώς εντάσσετε στο υφιστάμενο, ασταθές και ρευστό, γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό συμφραζόμενο, τον μαξιμαλιστικό αναθεωρητισμό του Ταγίπ Ερντογάν;


Αναμφίβολα έχουμε εισέλθει σε ένα νέο περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον, το οποίο είναι δραστικά διαφορετικό από ό,τι στο παρελθόν. Στην ευρύτερη Μέση Ανατολή υφίσταται ανασφάλεια, εθνοτικές, ιδεολογικές, θρησκευτικές, πολιτικές συγκρούσεις και σοβαρά κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα, ως αποτέλεσμα ενδογενών παραγόντων, αλλά και εξωγενών επεμβάσεων. Ταυτόχρονα, πολλά κράτη αντιμετωπίζουν υπαρξιακά προβλήματα και είναι ορατός ο κίνδυνος κατάρρευσής τους. Αναπόφευκτα θα υπάρξει επαναχάραξη συνόρων, καθώς και νέες σφαίρες επιρροής.

Διαφαίνεται επίσης η προοπτική βελτίωσης των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας και συνεργασίας για επίλυση διαφόρων προβλημάτων σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Εάν, όμως, αυτό δεν καταστεί δυνατό, δεν αποκλείεται να οξυνθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ τους. Παράλληλα, οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας θα δοκιμασθούν.

Στη σημερινή συγκυρία δεν θα ήταν υπερβολή να σημειωθεί ότι η ΕΕ αντιμετωπίζει υπαρξιακά προβλήματα. Το Brexit δεν είναι η αιτία των εν λόγω ευρωπαϊκών προκλήσεων. Αντίθετα, αποτελεί ένα από τα συμπτώματα των ευρύτερων ευρωπαϊκών διλημμάτων και αδυναμιών. Επισημαίνεται επίσης ότι η ΕΕ, ενώ αντιμετωπίζει γεωπολιτικά διλήμματα, δεν έχει την ανάλογη γεωστρατηγική παρουσία. Ο βίαιος τρόπος αντιμετώπισης της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Κύπρου ήταν και παραμένει ενδεικτικός.

Στην Τουρκία παρατηρείται αλλαγή υποδείγματος στο εσωτερικό, καθώς και μια αναθεωρητική φιλοσοφία στην εξωτερική πολιτική. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η Τουρκία θα προσπαθήσει να αναδειχθεί όχι μόνο ως μια περιφερειακή δύναμη, αλλά και ως μια χώρα με καθοριστικό ρόλο στο διεθνές γίγνεσθαι.

Κάτω απ’ αυτά τα δεδομένα, η Κυπριακή Δημοκρατία καλείται να τοποθετείται ανάλογα. Προκρίνω μια ισοζυγισμένη εξωτερική πολιτική, ενώ στο εθνικό ζήτημα θα πρέπει να αποφευχθούν πειραματισμοί, ιδίως σε θέματα που σχετίζονται με την κρατική μας υπόσταση. Είναι επίσης επιτακτικό να υπάρξει ένα αποτελεσματικό κράτος με ένα πειστικό αφήγημα, καθώς και αξιοπιστία και προς τα έσω και προς τα έξω.

Ειδική στρατηγική σχέση ΕΕ-Τουρκίας

Οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ και κεχωρισμένα με συγκεκριμένες χώρες της Ένωσης βαίνουν ολοένα επιδεινούμενες. Θα έπρεπε, κατά τη γνώμη σας, Κύπρος και Ελλάδα να επανεξετάσουν τη στάση τους έναντι της ευρωπαϊκής πορείας της Άγκυρας;


Ακόμα και την περίοδο που η κυρίαρχη πολιτική στην ΕΕ ήταν ότι η Τουρκία θα έπρεπε να ενταχθεί στην Ένωση, υποστήριζα ότι αυτή η προοπτική παρουσίαζε πολλές δυσκολίες. Θα ήταν αδύνατο να απορροφήσει η ΕΕ την Τουρκία χωρίς επιπρόσθετους κραδασμούς. Πέραν τούτου, υπάρχουν διαφορετικά αξιακά συστήματα στην Ευρώπη και στην Τουρκία. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα, θεωρώ ότι το ζητούμενο πρέπει να είναι μια ειδική στρατηγική σχέση μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επιδιωχθεί η επίλυση των διαφορών Ελλάδας και Τουρκίας, καθώς και η ομαλοποίηση των σχέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Τουρκία. Έτσι εξυπηρετούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα εθνικά συμφέροντα Κύπρου και Ελλάδας.

Αλλαγή πολιτικής στο Κυπριακό

Συμμερίζεστε τη ρητορική που αναπτύσσεται από διάφορες πλευρές για αλλαγή στρατηγικής στο εθνικό θέμα και γενικότερα έναντι της Τουρκίας; Και, εάν ναι, πού κατά τη γνώμη σας χωλαίνει η ακολουθούμενη εδώ και δεκαετίες;


Ενώ θα πρέπει να διαφοροποιηθεί η πολιτική μας στο εθνικό ζήτημα, είναι καθοριστικής σημασίας να κατανοήσουμε το περιφερειακό και το διεθνές περιβάλλον σήμερα και να αξιολογήσουμε όλους τους καθοριστικούς παράγοντες. Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να εξετάσουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ιδιαίτερη σημασία αποκτά η επανάκτηση της ηθικής υπεροχής και η υιοθέτηση μιας αφηγηματικής επεξήγησης. Εν ολίγοις, η Κύπρος θα πρέπει να επεξηγήσει πειστικά, γιατί το υπό συζήτηση πλαίσιο λύσης μπορεί να αποβεί αποσταθεροποιητικό και να επεξηγήσει τη σοφία μιας εναλλακτικής πρότασης.

Ανάγκη για κυβέρνηση ευρείας αποδοχής

Επειδή, συχνά, μέσα από σειρά γόνιμων και ουσιαστικών παρεμβάσεων, εκφράζετε απόψεις επί πολλών κρίσιμων πολιτικών ζητημάτων, θα ήθελα να ρωτήσω τη γνώμη σας για τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές. Πώς βλέπετε τις συντελούμενες διεργασίες, αφενός, και, αφετέρου, θεωρείτε, ενδεχομένως, ότι ήρθε η ώρα να αναδειχθεί και κάποια σοβαρή υποψηφιότητα ευρύτερης αποδοχής έξω από τους υφιστάμενους κομματικούς σχηματισμούς;


Η Κύπρος αντιμετωπίζει κρίσιμα διλήμματα, ενώ ταυτόχρονα το εθνικό ζήτημα βρίσκεται σε τέλμα, με αποτέλεσμα να ελλοχεύουν τεράστιοι κίνδυνοι. Επιπρόσθετα, υπάρχει σήμερα μια ευρύτερη αξιακή κρίση, σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, γήρανση του πληθυσμού, δημογραφική αιμορραγία, αυξανόμενη ανισότητα και έλλειψη πυξίδας. Εξ ορισμού δεν μπορεί ένας άνθρωπος ή μια παράταξη από μόνη της να αντεπεξέλθει με επιτυχία. Απαιτούνται ευρύτερες συναινέσεις και συγκλίσεις.

Εν ολίγοις η Κύπρος χρειάζεται για την επόμενη περίοδο μια κυβέρνηση ευρείας αποδοχής, με κύρος εντός και εκτός της χώρας, με όραμα και κατανόηση των δεδομένων. Ιδανικά, μια σοβαρή υποψηφιότητα ευρύτερης αποδοχής θα πρέπει να ακολουθήσει μια διεκδικητική πολιτική με σεμνότητα, με επιχειρηματολογία και την ικανότητα να αξιοποιεί δεδομένα που προωθούν την εξυπηρέτηση πολλαπλών στόχων και συμφερόντων από εμπλεκόμενες δυνάμεις.
Είναι επίσης σημαντικό να διαθέτει την ικανότητα να προωθεί ευρύτερες συναινέσεις και να εργασθεί σκληρά για ένα νέο υπόδειγμα, για αποτελεσματική δημόσια διοίκηση, για αξιοκρατία, αξιοπρέπεια, αυτοπεποίθηση για την επούλωση των πληγών και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής, στο πλαίσιο ενός συμβολαίου με την κοινωνία και ιδιαίτερα τη νέα γενιά.
Σημερινή

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.